Lampiran:Kamus bahasa Indonesia – bahasa Jawa
(Dialihkan dari Kamus Indonesia – Jawa/Kata berawal huruf D)
< Lampiran:Daftar isi < Kamus bahasa Indonesia – bahasa Jawa
Kamus : Bahasa Indonesia - Bahasa Jawa, berupa daftar kata dalam Bahasa Indonesia dan terjemahannya dalam Bahasa Jawa. Kata yang dicetak tebal adalah kata yang digunakan dalam tingkatan Bahasa Jawa Krama.
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
Daftar di bawah ini adalah kata dalam Bahasa Indonesia dan terjemahannya dalam Bahasa Jawa. Kata yang dicetak tebal digunakan dalam tingkatan Bahasa Jawa halus Krama.
Untuk kamus Jawa-Indonesia, lihat Lampiran:Kamus bahasa Jawa – bahasa Indonesia
A
- aba-aba = aba-aba, préntah
- diberi aba-aba = diabani
- minta aba-aba = abanono
- abab = hawa sing metu saka cangkem,gudhal,(jigong =Bhs Indonesia)
- abad = abad
- abadi = langgeng
- abah = bopo, romo,bapak,pa'e
- abai = nengne, tegke, lirwa, jar
- diabaikan = dilirwakaké, ora digape, dinengne, ditegke, dijaraké
- mengabaikan = nglirwakaké, ngejaraké
- abang = mas, kakang, kangmas, raka,merah (warna)
- abangan = wong Islam nanging ora nglakoni salat,gelem nyembah/njaluk/dedonga marang kuburan/keramat/petilasan
- mengabar = ngabar, ilang ambuné, ilang dayané
- abdas, wudu = wudu
- abdi = abdi, batur, kawula, réwang, punggowo rencang
- mengabdi = ngabdi, ngawula
- abjad = abjad, aksara
- ablak = menga amba tumrap cangkem utawa lawang
- abnormal = ora normal
- abon = abon
- abonemen = lengganan
- abortus = miskram, kluron
- abrak = piranti, prabot, bekakas
- abras, lepra = budhug, lépra
- absah = sah, resmi
- absen = ora teka, ora mlebu, nglimput
- abses = abuh ngemu nanah, mborok
- abu = awu, lebu
- abu-abu = klawu
- acak = awur, sembarang, nyekarep
- acak-acakan = awur-awuran, kaco
- acap, sering = kerep, Asring, gelek (bhs. malang sekitarnya)
- acar = acar
- acara = acara
- acuh = nggatèkaké, perduli
- tak acuh = ora nggatèkaké
- mengacung = ngacung
- ada = ana, wonten
- ada-ada saja = ana-ana waé
- mengada-ada = gawé-gawé , damel-damel
- keadaan = kahanan, kaanan
- diadakan = dianakaké
- mengadakan = nganakaké
- seadanya = sak-anané
- adab = unggah-ungguh, tata krama
- adakalanya = anakalané , sok-sok
- adalah, yaitu = yaiku, yakuwi,inggih puniko
- adan, adzan = adan
- adang = cegat
- adat = adat, tatacara, pranata
- adegan = adegan, lelaku
- adem, dingin = adhem, asrep
- adigung = adigung
- adik = adhi, rayi, dhimas
- adik saya = adhiku, rayi kula
- adil = adil, bagirata
- adinda = adhimas
- adipati = adipati
- administrasi = administrasi
- admiral = sé napati lautan
- mengadoni = ngadoni
- adonan = adonan
- adpertensi = iklan, ré klame
- adres = adrès, alamat
- adu, lomba = adu, tandhing
- aduan = adon
- aduh = adhuh
- aduhai = dhuh, wadhuh
- aduk = adhuk, udhek
- mengaduk = ngadhuk
- mengaduk-aduk = ngadhuk-adhuk
- advis = pitutur
- advokat = pokrol, adpokat
- afiat = waras, séhat
- agak = rada , radi
- agak gemuk = rada lemu
- agaknya = kaya-kaya, katoné
- agama = agama, agami
- agar = supaya, supados
- agar-agar = ager-ager
- agen = agèn
- agenda = agèndha, acara
- agun, agunan = tanggungan, bong
- agung = agung, luhur, gedhe
- diagungkan = diagungaké
- mengagungkan = ngagungaké
- ahad = Ahad. 'Soma Minggu (nama hari)
- ahli = linuwih, pinter, tukang
- ahmak = bodho, goblok,gendheng
- aib = celo, nistha
- air = banyu, toya, tirta
- air bah = banjir
- air hidung = umbel
- air liur = iler
- air limbah = pecerèn
- air terjun = grojogan
- air panas = banyu panas
- air seni = uyuh, turas
- air soda = banyu landa, sodha
- ajaib = ajaib, anèh
- mengajak = ajak, ngajak
- ajal = ajal, mati, seda, pralaya, matèk, modar
- ajang perang = palagan
- ajar = ajar, uruk, ulang
- mengajar = mulang, muruk
- kurang ajar = murang tata
- pelajaran = pawulangan
- pelajar = murid, siswa
- ajeg = ajeg, utuhTeks tebal'Teks miring
- ajengan = ajengan,kyai,ulama
- aji-aji = aji-aji, kasektèn
- mengaji = ngaji
- mengajukan = ngajokaké
- ajudan = ajudan
- akal = akal, bebuden
- akan = arep, badhé
- seakan-akan = kaya-kaya, katoné
- akang, kakang = kakang, kangmas, roko
- akar = oyot
- akar tunggang = oyot lajer
- akar bahar = akar bahar
- berakar = ngoyot
- akad = prajanjèn
- akas = trengginas, cukat
- akbar = agung ,gedhé
- akhir = akir, pungkasan
- akhirat = akérat
- akhlak = ahlak, moral
- aki = mbah
- akibat = akibat, dadine
- batu bancang = watu akik
- akor = akur, rukun
- akrab = raket, cedhak
- akrobat = akrobat
- aksara = aksara
- aksen = aksèn, logat
- aksi = aksi, tandang
- akta, akte = akté
- aktif = sregep, giyat
- aku = aku, kula, dalem
- mengaku = ngaku
- akuarium = akuarium
- akuntan = akuntan
- akur = rukun, sarujuk,jumboh
- akurkan = ngrukunaké
- diakurkan = dirukunaké
- mengakurkan = ngrukunaké
- akurat = titi, tliti, tlesih
- ala, cara = cara, manut
- ala kadarnya = sakadharé
- alabangka = linggis
- alam = alam, bumi, buwana
- mengalami = ngalami, nglakoni
- pengalaman = pengalaman
- alamat = alamat
- alang, halang = palang
- alang-alang = alang-alang
- alangan = alangan
- menghalangi = ngalangi
- alangkah = dhuh, méndah
- alas, dasar = dasar, lèmèk, dhampar
- alasan = alesan
- alas meja = taplak
- alat = perkakas,
- album = album
- alem, sanjung = alem, puji
- aleman = aleman,manja
- alergi = alèrgi
- algojo = algojo, jurupati
- ali-ali = plintheng
- alias = alias
- alih, pindah = ngalih, pindhah
- memindahkan = ngalihaké
- alim = anteng, alim
- alir = mili, kocor
- mengalir = mili, ngocor
- mengaliri = ngilèni, ngocori
- mengalirkan = ngilèkaké
- aliran = ilèn, iliné
- alis = alis, imba
- aljabar = aljabar
- alkohol = alkohol
- allah = Gusti Allah
- almanak = tanggalan, amanak
- almarhum = jenat, swargi
- almari = lemari, lemantun
- alpa, lupa = lali, kesup èn
- alu, antan = alu
- alum = alum, layu
- alun, ombak = alun, ombak
- alun-alun = alun-alun
- amal = amal
- amalan = amalan
- diamalkan = diamalaké
- mengamalkan = ngamalaké
- aman = aman, tentrem
- keamanan = keamanan
- amanat = weling, amanat
- amandel = amandhel
- amarah = nesu, duka
- amat, sangat = banget, sanget
- amat jauh = adoh banget, tebih sanget
- amat sakit = lara banget
- mengamati = nliti, maspadakaké
- amatir = amatir
- ambal = ambal, babut
- ambeien = bawasir, dobol
- ambil = jupuk, pundhut
- amblas = ilang, ambles, ical
- ambrol = ambrol, bobol
- ambruk = tibo, ambruk, rubuh
- amis = amis
- amit, pamit = pamit, nyuwun pamit
- ampas = ampas, sepahan
- ampela = rempela
- ampelas = amplas, amril
- ampuh = ampuh, sekti
- ampun = ampun. tobat, kapok
- amril = amril, amplas
- amsal = conto, upama
- amtenar = priyayi, punggawa
- auk = amuk
- anai-anai = rayap
- anak = anak, putra,atmaja
- anak-anak = bocah-bocah, laré-laré
- beranak = babaran, manak
- ngambil anak = mupu anak
- anasir = unsur
- ancak = ancak
- ancam = ancem
- ancang-ancang = ancang-ancang
- ancuk = sanggama, saresmi
- anda = kowé , panjenengan
- andai kata = umpama, umpami
- seandainya = saumpamané
- andalan = andel, piandel
- diandalkan = diandelaké
- andang, obor = obor, colok
- andeng-andeng = andheng-andheng
- andil = urun, andhil
- andong = andhong, dhokar
- anduk = andhuk
- aneh = nyelé
- aneka = werna-werna,maneko warno
- angan-angan = angen-angen
- anggap = anggep
- menganggap = nganggep
- anggapan = panganggep
- anggar = anggar
- anggota = anggota, warga
- angguk = anthuk
- mengangguk = manthuk
- mengangguk-angguk = manthuk-manthuk
- anggukan = anthukan
- anggun = anggun
- angin = angin, bayu
- angin ribut = lésus
- berangin-angin = ngisi
- angka = angka
- angkara = angkara, murka
- angkasa = angkasa, awang-awang
- angkat = angkat, junjung
- berangkat = mangkat, budhal
- mengangkat = ngangkat, nggawa
- angker, serem = angker, wingit
- angker, jangkar = jangkar
- angkin, setagen = angkin, setagèn
- angkuh = anggak, dumèh
- angkut = angkut, usung
- angkutan = angkutan, gawan
- diangkut = diangkut
- mengangkut = ngangkut, ngusung
- anglo = anglo
- angon, ngangon = angon, ngangon
- angsa = banyak
- mengangsur = cicil, nyicil
- angus = angus, geseng
- aniaya = aniaya
- menganiaya = nganiaya, milara
- anjak, beranjak = ngalih, mingset
- anjing = asu, segawon
- anak anjing = kirik
- anjur = anjur, kongkon
- dianjurkan = dianjuraké
- anjuran = anjuran
- antan = alu
- antar = terké, dhèrèkaké
- diantarkan = diteraké
- mengantar = ngeteraké
- antara = antara. elet
- di antaranya = antarané
- perantara = kongkonan
- anteng, tenang = anteng
- anti = anti, tolak, emoh
- antik = antik, kuno
- anting = anting-anting
- antré = antri
- terantuk = kejadhus, kejedhuk
- anus, dubur = silit, dubur
- anugerah = anugerah, nugraha
- anut, menganut = nurut, mèlu, nganut
- anutan = panutan
- anyam = anyam, enam
- anyar, baru = anyar, Vnggal
- anyelir = anyelir
- anyir, amis = amis, arus
- apa = apa, punapa
- apabila = yèn, mbok manawi
- apak (bau)= apek, penguk
- apalagi = apamanèh
- apam, apem = apem
- aparat = piranti, alat
- buah apel = apel
- apes, sial = apes, sial, cilaka
- api = geni, latu
- apik = apik, saé, asri
- apit = apit, jepit
- apkir = pekir, ora kanggo
- buah apokat = apokat
- apotek = apotik
- apung = kambang, kampul
- mengapung = ngambang, ngampul
- arah = arah, ener, tuju
- mengarah = tumuju
- arak, tuak = arak, tuak
- arak-arakan = arak-arakan
- aral, halangan = aral, alangan
- aram-temaram = surem, remeng-remeng
- arang = areng
- arbei = arbéi
- arca = reca
- arek = bocah
- aren, enau = arèn
- arena = papan, kalangan
- kulit ari = kulit ari
- ari-ari = ari-ari, embing-embing
- arif = arif, wicaksana
- aris, tepi = pinggir
- arisan = arisan
- arit = arit
- arloji = arloji, jam
- arnal = arnal, susuk kondhè
- aroma = ambon-ambon
- aron, megaron = ngaron
- arpus, damar = arpus, damar
- arti = arti, teges, makna
- artis = artis, seniman
- mengarungi = nyabrang, njelajah
- arus = mili, milir
- arwah = roh, nyawa, arwah
- as, poros = as
- asa = karep, karsa
- putus asa = nglokro
- asah = asah
- batu asahan = ungkal
- mengasah = ngasah
- asal = sangka ,asal
- asam = asem (wit)
- asam (rasa) = kecut
- asap = asep, kukus, kebul
- berasap = kumebul
- asar = asar
- asbes = asbés
- asih = asih, tresna
- mengasihi = nresnani
- asin = asin
- asing = anèh, séjé, béda
- asisten = asistèn, pembantu
- asli = asli
- asma = mengi, mengguk
- asmara = asmara, sengsem
- aso, istirahat = aso, lèrèn, ngaso
- asrama = asrama, pondhokan
- asri = asri, éndah
- asuh = emong, dhidhik
- asyik = karem
- atap = payon
- atas = dhuwur, inggil
- atau = utawa
- aturan = tatanan, pathokan
- aur, bambu = pring
- aurat = aurat
- aus = kagèsrèk, gerang
- awak = awak, badan, salira
- awal = wiwitan, kawitan
- awalnya = dhisiké, mulané
- awan = méga, mendhung
- awang-awang = awang-awang
- awas = premana, waspada
- awet = awèt
- awur, ngawur = awur, ngawur
- ayak, mengayak = ayak, nyaring
- ayakan = ayakan
- ayam = pitik
- ayem, tenteram = ayem, tentrem
- ayah = bapa, rama
- ayan = ayan
- ayat = ayat
- ayo, mari ayo
- ayu, cantik = ayu, élok
- ayunan = gandhulan
- azab, siksa = siksa, pasiksan
B
- bab = bab
- babad = babad, riwayat
- babak belur = babak bundhas
- babar, beber = mbèbèr
- babat (daging) = babat
- babat (tebang) = babat, tegor
- membabat = mbabat
- babi = babi, srenggono
- babon, induk = babon
- babu = réwang, batur, abdi
- babut = babut
- baca = waca, waos
- bacin, bau = basin, bacin
- bacok = bacok, kethok
- membacok = mbacok, ngethok
- badai = lésus, ampuhan
- badak = badhak, warak
- badan = awak, salira, badan
- menyebadani = saresmi
- badung, nakal = nakal, ndhugal
- badut = badhut, lawak
- bagai = kaya, kados
- bagaimana = kepriyé, kados pundi
- bagal jagung = janggel
- bagi = dum, bagi
- bagus = becik, apik, saé
- bahagia = bagya, seneng, bungah
- terbahak = ngakak
- bahan = bahan, bakal
- bahasa = basa
- bahaya = bebaya
- berbahaya = ngemu bebaya, mbebayani
- bahenol = sèmok
- bahkan = malahan
- bahtera = kapal, prau
- bahu, pundak = bahu, pundhak
- bahwasanya = satemené, sakbenere
- baik = apik, saé
- memperbaiki = mbenerké, ndandani, mbenakaké
- sebaiknya = apiké
- baja = waja
- bajak, luku = waluku, singkal
- bajak, rampok = kecu
- bajing, tupai = bajing
- bajingan = kecu, bangsat
- baju = klambi, rasukan
- baka, kekal = baka, langgeng
- bakal = bakal
- bakar = obong
- bakau, pohom = bakau
- bakhil, kikir = medhit, cethil
- baki, talam = baki, talam, témbor
- bakiak = bakiak, thèklèk
- bakmi = bakmi, mi
- bakso = bakso
- bakteri = baktèri
- bakti = bekti
- berbakti = ngabekti
- bakul nasi = wakul
- bal, bola = bal
- bala, prajurit = bala, prajurit
- balai = balé
- balai-balai = ambèn
- balairung = bangsal
- balapan = balapan
- balar, bule = bulé
- balas = bales, wales
- balatentara = perjurit
- balian, dukun = dhukun
- balik = walik
- membalik = malik
- terbalik = kuwalik
- sebaliknya = suwaliké
- baliq = diwasa, balèq
- balok = balok
- balon = balon, plembungan
- baling-baling = kitiran
- balsam = balsem
- balu = randha/dudha
- balut = blebet
- membalut = mblebet
- bambu = pring
- ban = ban
- banci = banci, wandu
- bandar = bandar
- bandel = bandhel
- bandeng = bandeng
- banding = bandhing
- bandingkan = bandjingna
- sebanding = sakbandhing
- dibandingkan = dibandhingaké
- bandit = bandhit, bangsat
- bangau = blekok, cangak
- bangga = mongkok, bombong
- bangkai = bangké, bathang
- membangkang = nglawan, mbaléla
- bangkrut = kukut, bangkrut
- bangku = bangku
- bangkuang = bengkowang, besusu
- bangor, jahil = nakal, jail
- bangsa = bangsa
- bangsal = pendhapa
- bangsat = bajingan, kécu
- bangsawan = ningrat
- bangun (bentuk) = wangun, wujud
- bangun (tidur) = tangi, wungu
- membangunkan = nangèkaké, nggugah
- banjir = banjir, bena
- bantah = bantah, ngangkal
- membantah = mbantah
- bantai = tumpes
- bantal = bantal
- bantat = bantat
- banteng = banthèng
- banting = banting, kepruk
- membanting = mbanting, ngepruk
- dibanting = dibanting
- bantu = réwang, tulung
- banyak = akèh, kathah
- memperbanyak = ngakèhaké
- kebanyakan = kakèhan
- membanyol = mbanyol, ndhagel
- bapak = bapa, rama
- bara api = mawa
- barang = barang
- barangkali = mbokmenawa, mbokmenawi
- barat = kulon, kilèn
- bareng = bareng, sareng
- berbaring = gléthakan, teturon
- membaringkan = nurokaké
- terbaring = gumléthak
- pembaringan = peturon
- baris = baris, larik
- barongan = barongan
- barongsai = barongsai
- baru = anyar, énggal
- barusan = lagi waé, nembé
- membarui = nganyaraké
- basah = teles
- membasahi = nelesi
- basah kuyup = teles klebes
- basa-basi = tatakrama
- basi, nasi basi = wayu, mambu
- basi, cawan = mangkok
- basil = baksil
- basis, dasar = asas, dhasar
- basis, pangkalan = pangkalan
- bola basket = baskèt
- baskom = baskom
- basmi = besmi, brastha
- membasmi = mbesmi, mbrastha
- basuh = wasuh, kumbah
- membasuh = ngumbah
- bata = bata, banon
- batako = batako
- batal = batal, wurung
- membatalkan = mbatalaké, murungaké
- batalion = batalion
- batang = pang
- batara, dewa = bathara, déwa
- batari, dewi = bethari, déwi
- batas = wates, bates
- baterai = batrè, sènter
- batik = bathik
- membatik = mbathik
- batil, batal = muspra, batal
- batin = batin, batos
- batok kelapa = bathok
- batu = watu, séla
- berbatu-batu = akèh watuné
- batuk = watuk, cekoh
- berbatuk = watuk
- terbatuk-batuk = watuk-watuk
- bau = ambu, ambet, ganda
- baur, berbaur = campur, amor, awor
- baut = baut
- bawa = gawa, mbekta
- membawa = nggawa, ngasta
- membawa di kepala = sunggi, nyunggi
- pembawaan = bakat, sifat
- membawa-bawa = ngèmbèt-èmbèt
- bawah, dibawah = ngisor, ing ngisor
- paling bawah = ngisor dhéwé
- bawang = bawang
- bawang merah = brambang
- bawang putih = bawang
- bawel = crèwèt, criwis
- baya, sebaya = sepantar
- bayam = bayem
- bayangan = wewayangan
- bayang-bayang = ayang-ayang
- membayangkan = mbayangké
- terbayang = katon-katonen
- bayar = bayar
- bayaran = bayaran
- membayar = mbayar
- pembayaran = mbayaré
- bayi = bai
- bayonet = bayonèt
- bayu, angin = angin, pawana
- bazar = basar, pasar amal
- beasiswa = béasiswa
- bebal, dungu = bodho, bebel
- beban = sanggan
- membebani = ngebot-ngeboti
- bebas = bébas
- membebaskan = mbébasaké
- bebat = perban, blebet
- membebat = merban, mblebet
- bebek = bèbèk, kambangan
- beber, membeberkan = mbèbèraké
- becak = bécak
- becek = jemèk, jeblok
- becus = bisa, saget
- beda = séjé, béda, bènten
- dibedakan = dibédakaké
- membedakan = mbédakaké
- berbeda-beda = béda-béda
- bedah, operasi = bedhah, bedhèl
- membedah = ngoprasi, mbedhèl
- bedak = wedhak, pupur
- bedil = bedhil
- membedil = mbedhil
- beduk = bedhug
- begal, dibegal = bégal, jegal, bihal
- membegal = mbégal
- begawan = pandhita, bagawan
- begini = mangkéné, ngéné
- begitu = mengkono, ngono
- bejana = bak
- bejat = bejad, rusak
- bekal = sangu
- membekali = nyangoni
- bekas = tilas, tapak
- membekas = nabet, nipak
- barang bekas = rombèngan
- bekatul = katul, bekatul
- beker, jam beker = béker
- bekicot = bekicot
- bekisar = bekisar
- beku, membeku = njendhel
- bekuk = tekuk
- bel = bèl
- bela = béla
- belacan, terasi = trasi
- belacu, kain = blacu
- belah = sigar
- membelah = nyigar, miyak
- belahan = sigaran
- sebelah = sesisih, sisih
- sebelah timur = sisih wétan
- belai, membelai = ngelus-elus
- belajar = sinau
- belaka = amung
- belakang = mburi, wingking
- belakangan = tembé, mburiné
- di belakang = ing mburi
- ke belakang = menyang mburi
- membelakangi = ngungkuraké
- membelalak = mblalak, mendelik
- belalai = tlalé
- belalang = walang
- belanak = blanak
- belanda = Walanda, Landa
- belang = belang, blonthèng
- belanga = kuwali
- belangkin = tir, aspal
- belangko = blangko
- belanja = blanja
- berbelanja = blanja
- belanjaan = blanjan
- belantara = alas gedhé
- belas kasih = welas asih
- belas, sebelas = sewelas
- belati = glathi, lading
- belatung = blatung, sèt
- belenggu = belok, kecrèk
- membelenggu = mbelok, mblenggu
- terbelenggu = kebelok, keblenggu
- belerang = wlirang
- beli = tuku, tumbas, mundhut[1]
- dibeli = dituku, ditumbas, dipuntumbas
- membeli = tuku, tumbas, mundhut
- membelikan = nokokaké, mundhutaken
- belia = enom, taruna
- membeliak = mentheleng
- beliau = piyambakipun
- belibis = mliwis
- belimbing = blimbing
- belinjo = mlinjo
- beling = beling (ceplès)
- belit, lilit = rambat, mrambat
- berbelit-belit = mbulet
- belok = ménggok
- dibelokkan = diénggokaké
- berbelok = ménggok
- berbelok-belok = mènggak-mènggok
- belokan = pènggokan
- belukar = grumbul
- beluluk = bluluk
- belum = durung, dèrèng
- sebelumnya = sadurungé, sakdèrèngipun
- belunjur = slonjor
- beluntas = luntas
- belut = welut
- benah, membenahi = nata, mbèrèsi
- benak = utek
- benalu = kemladéyan
- benam = lelep, klelep, delep
- membenamkan = nglelepké
- terbenam = klelep, angslup (tmr srengéngé) [2]
- benang = benang, bolah, lawé
- benar = bener, leres
- sebenarnya = sakbeneré
- membenarkan = mbeneraké
- bencana = pageblug, bilahi
- benci = gething, serik
- benda = barang
- bendel = bèndhel
- membendel = mbèndhel
- bendera = gendéra
- bendi, dokar = dhokar, andhong
- bendungan = wadhuk, bendungan
- bengawan = bengawan
- bengek, asma = mengi, mengguk
- bengis = wengis, galak
- bengkak = abuh
- terbengkalai = thèthèr, kethèthèran
- bengkel = bèngkèl, bingkil
- bengkok = bèngkong
- bengkuang = bengkoang, besusu
- bengkudu, pacé = pacé
- bengong = bengong, mlongo
- benih = winih, wiji, bibit
- bening = bening, resik
- benjol = bénjol, menyonyo
- bentak = getak, sentak
- membentang = penthang
- sebentar = sadhéla, sekedhap
- bentrok = tawur, padu
- bentuk = wujud, wangun
- bentul = bentul, tales
- bentur = tubruk, terak
- benturan = tubrukan
- dibenturkan = ditubrukaké
- terbentur = ketubruk, kejedhus
- membentur = nubruk, njedhus
- benua = bawana, buwana
- benyek = mlènyèk, mlènyèh
- beo, burung = béo, ménco
- beol = ngising, bebucal
- berahi = brahi, kasmaran
- berak = ngising, ngengek, bebucal
- beranda = pendhapa. èmpèran
- berandal = brandhal
- berang = muring, kanepson
- berang =berang = berang-berang
- berangasan = brangasan
- berangkat = mangkat, budhal
- berangus = brangus
- berani = wani, kendel
- pemberani = kendel
- berantakan = bekakrah, ambyar
- berantam = gelut, tukaran
- berantas = brantas, brastha
- berapa = pira, pinten
- seberapa = sepira
- beras = beras, wos
- beras ketan = beras ketan, ketos
- berat = abot, awrat
- bercak-bercak = totol-totol
- berdiri = ngadeg, jumeneng
- berengut = mrengut, nesu
- beres = bèrès, rampung
- berewok = bréwok
- bergedel = bergedèl, bregedèl
- berhala = brahala, reca
- beri = wènèh, paring, caos
- beri-beri = bèri-bèri
- beringas, buas = ringas, galak
- berisik = gemrenggeng
- berita = warta, kabar, wartos
- berkat, [[]] = berkat
- berlian = barlian, inten
- bernas, berisi = mentes
- berontak = nraman, brontak
- bersih = resik
- membersihkan = ngresiki
- kebersihan = karesikan
- bersih-bersih = reresik
- bersin = wahing
- beruang = beruang
- berudu = cèbong
- besar = gedhé, ageng
- membesarkan = nggedhéaké
- dibesarkan = digedhékaké
- besaran, murbei = murbéi, besaran
- besek = bèsèk
- beser = bèsèr
- besi = wesi, tosan
- besi sembrani = wesi sembrani
- membeslah = mbèslah
- beslit = bèslit
- besok = sésuk, mbènjang
- besok-besok saja = sésuk-sésuk waé
- besot, beset = besèt, mlècèt
- besuk = besuk, tilik
- besusu = bengkoang
- betah, kerasan = betah, krasan
- betapa = mèndah
- betara = bathara, déwa
- betari = bathari, déwi
- betina = wadon, wèdok, babon
- betis = kéntol, wentis
- betot, cabut = bethot, dudut
- betul = bener, leres
- kebetulan =kebeneran, kaleresan
- sebetulnya = sakleresipun
- membetulkan = mbeneraké
- biang = babon, biyung
- bianglala = kluwung, layung
- biar = bèné, jarna, bèn
- dibiarkan = dijarna, tokna
- dibiarkan saja = jarna waé
- biasa = biasa, lumrah
- biasanya = biasané, adaté, umumé
- kebiasaan = pakulinan
- membiasakan = ngulinakaké
- terbiasa = kulina, manuh
- biawak = menyawak
- biaya = ragad
- bibi = bibi, bibék, bulik
- bibir = lambé, lathi
- bibit = winih, wiji
- bicara, berbicara = ngomong, ngendika
- bidadari = widodari
- bidan =bidhan
- membidik = ngincer
- biduk = sampan, jukung
- biduan = penyanyi
- bijaksana = wicaksana
- bijan = wijén
- biji = wiji, isi
- kue bikang = bikang
- bikin = gawé, damel
- bikir = prawan
- biksu = pendhita Budha
- bila, kalau = yèn, menowo, lek, menawi
- bilah, sibak = wilah
- bilal = tukang adan
- bilang = ngomong, ngendika
- bilangan = wilangan, etangan
- terbilang = bisa diwilang
- membilas = mbilasi, nggrirahi
- bilik = senthong, kamar
- bilis = mèlen, lara mata
- bilur = bilur
- bilyar = bilyar
- bimbang = mangu-mangu, kéwuhan
- bimbing = tuntun
- dibimbing = dituntun
- membimbing = nuntun, muruki
- bimbingan = tuntunan
- bina, membina = ndhidhik, mbangun
- binal = rongèh, mbedhal
- berbinar = sumunar, sumringah
- binasa = tumpes, binasa
- binatang = sato, kéwan
- binatu = binatu, penatu
- berbancang-bancang = renbug, rembugan
- ingar-bingar = ramé banget
- bingkai = wingku, pigura
- bingkas = cepet, gelis
- bingkisan = wungkusan
- bingung = bingung
- membingungkan = bingungaké
- bini = bojo, istri, garwa
- bintang = lintang
- bintik-bintik = plenik-plenik
- bintil = bintul
- biola = biola, piyul
- birahi = brahi, birai
- biri-biri = wedhus gibas
- terbirit = sipat kuping
- biru = biru
- bis, bus = bis
- bisa, dapat = bisa, saged
- bisa, racun = wisa, racun, upas
- bisan = bésan
- bisik = bisik, klesik
- bising = bising, mbrenegi
- bisu = bisu
- membisu = meneng waé
- bisul = wudun, kukul
- ber*bisulan = wudunen, kukulen
- biting = biting
- bius, membius = mbius
- blangkon = blangkon
- blaster = pranakan, campuran
- bobok, tidur = bobo, turu, tilem, saré
- bobol, jebol = bobol, jebol, bedhah
- bobot, berat =bobot, abot, awrat
- bobrok = rusak, bubrah, bibrah
- bocah = bocah, laré
- bocor = bocor, trocoh
- kebocoran = ketrocohan
- bodoh = bodho, goblok
- bodor = bsdut, dhagelan
- bogel, bugil = wuda blèj
- bogem mentah = jotos, anteman
- bogi, dhokar = dhokar, bèndhi
- bohong = apus, goroh, dora[3]
- dibohongi = diapusi, digorohi
- membohongi = ngapusi, nggorohi
- bokong, pinggul = bokong
- boksen = tinju
- bol, jambu bol = jambu bol
- bola = bal
- mata bolak = mblalak
- bolak-balik = wira-wiri
- boleh = éntuk, olèh, angsal', pareng, kepareng
- memperbolehkan = ngidini, marengaken'
- bolong = bolong
- berbolong-bolong = pating cromplong
- bolos = bolos
- membolot = merban, mbebed
- bonceng = boncèng, nunut
- membonceng = mboncèng, nunut
- berbondong-bondong = pating grombol
- boneka = bonéka, golèkan
- bong = bong, tukang supit
- bongkar = jebol, bongkar
- dibongkar = dijebol, dibongkar
- membongkar = njebol, mbongkar
- bongkok = bungkuk, wungkuk
- bongkot = bonggol
- bonsai = bonsé
- bongsor = bongsor, longgor
- bontot = ragil, wuragil
- bonus = presèn, persèn
- bonyok = bonyok, tatu
- bopeng = burik
- membopong = bopong, mbopong
- bor = bor
- bordir = bordir, sulaman
- boreg = tanggungan
- borgol = kecrèk, blenggu
- borok = borok, korèng
- memborong = borong, mborong
- boros = boros, royal
- bosan = bosen, jelèh
- membosankan = mboseni, njelèhi
- botak = brundul, buthak
- botol = gendul
- boyongan = boyongan, pindhahan
- brangkas = lemari wesi
- buah = woh
- buai, ayun = ayunan
- buaian = bandulan
- bual, membual = ndopok, ndobos, umuk[4]
- buana = bawana, donya, bumi
- buang = guwang, bucal
- membuang = ngguwang, ngguwak
- -air besar = ngising, bebucal
- -air kecil = nguyuh
- -muka = mlèngos
- terbuang = kebuwang
- dibuang-buang = diguwak-guwak
- buas = galak, ringas
- buat, untuk = kanggo, kagem
- buat, cipta = gawé, damel
- buaya = baya, bajul
- bubar = bubar, bibar
- membubarkan = mbubaraké
- bubuk = bubuk
- bubungan = wuwungan
- bubue = bubur
- bubul = bubul
- bubut, cabut = bubut, mbubuti
- mesin bubut = mesin bubut
- bucu, pojok = pojok
- budak = budhak, batur
- budek = budheg, jampeng
- budi pekerti = watak, budi pekerti
- buduk, kusta = budhug, kusta
- bufet = bufèt
- segar bugar = seger, bagas
- bugenfil = bugènfil
- buhuk = gondok
- buhul, simpul = bundhelan tali
- bui, penjara = buwi, kunjara
- buih = umpluk, unthuk
- berbuih = ngumpluk, ngunthuk
- bujang = bujang, legan
- membujang = mbujang
- bujuk = ojok-ojok
- membujuk = ngojok-ojoki
- bujur, membujur = mujur
- buka = bukak, bikak
- bukan = dudu, guduk, sanès
- bukit = punthuk, gumuk
- bukti = bukti
- membuktikan = mbuktèkaken
- terbukti = kabuktèn
- buku, kitab = buku, kitab
- membukukan = nyathet
- buku, ruas = ros
- bulan = rembulan, wulan
- bulan madu = bulan madu
- berbulan-bulan = sasèn-sasèn
- bulanan = sasèn
- bulat = bunder
- bulatan = bunderan
- bulir = wuli, dhompol
- bulu = wulu
- bulu kening = alis
- bulu mata = idep
- berbulu = duwé wulu
- membului = mbubuti
- buluh, bambu = pring, deling
- bumbu = bumbu
- bumi = bantala, bumi
- mengebumikan = mendhem, ngubur, nyarèkaken
- bumiputra = wong pribumi
- bumbung = bumbung. lodhong
- buncis = buncis, boncis
- buncit = mblendhung
- bunda = ibu
- bundar = bunder
- bundel, bendel = bhendhel
- bundel, simpul = bundhel, sindhetan
- bunga = kembang, sekar
- berbunga = ngembang
- membungakan uang = nganakaké dhuwit
- bungkam = mingkem, bungkem
- bungkar = bongkar, rucat
- membongkar = mbungkar, mbongkar
- bungkil = bungkil
- bungkuk = wungkuk, busu
- membungkuk = mbungkuk
- bungkus = wungkus
- dibungkus = dibungkus
- membungkus = mbungkus
- bunglon = bunglon
- bungsil = bluluk
- bungsu = ragil, wuragil
- buntal, ikan buntal = iwak buntak
- buntet, buntu = buntet, bumpet
- bunting = meteng, mbobot
- buntu = buntet, sumpet
- buntung = buntung
- buntut = buntut, brutu
- berbuntut = duwé buntut
- membuntuti = ngetitaké
- bunuh =pati
- dibunuh = dipatèni
- membunuh = matèni
- bunuh diri = nglalu
- bunyi = swara, uni, swanten
- dibunyikan = diunèkaké
- berbunyi = muni, nyuwara
- bunyi-bunyian = tetabuhan
- burai, terburai = mawur
- buram, suram = surem, bureng
- buras, memburas = ndopok, ndobos
- burik, bopeng = pilak, burik
- buronan = buronan, buron
- buru, berburu = oyak, mbebedhag
- terburu-buru = kesusu, kesesa
- buruh = buruh, kuli
- buruk = èlèk, ala, awon
- burung = manuk, peksi
- burut, hernia = ketedhun, kondor
- busa, buih = unthuk, umpluk
- berbusa = mumpluk, ngumpluk
- busana = busana, rasukan
- bustan, taman = taman, patamanan
- busuk = bosok
- busung = busung
- busur = gandhéwa
- buta = picek, wuta
- buta, raksasa = buta
- butak, keruh = buthek
- butir, sebutir = gelintir
- butuh = perlu, butuh, betah
- membutuhkan = mbutuhaké
- kebutuhan = kabutuhan
- butuh, zakar = peli, palanangan'
- butut = mangkak, lawas
- buyar = buyar, ambyar
- buyut = buyut
- babak-bunyak = Calar-balar
- babar = Bersalin/Selesai
- babat = Perut (lembu/kerbau)
- bacem = Peram/Jeruk
- bacin = Berbau (Cth. Bau Ikan Masin/Peram)
- badek = Bau Busuk
- baji = Pasak
- bajing = Tupai
- bakol = Bakul/Raga
- balang = Baling
- balei = Balai
- bales = Balas
- balie = Balik
- balong = Tulang
- balot = Balut
- banci'an Beralas Sesuatu
- bancoh Bancuh
- bandol Bandul
- banger Bau Bangar
- banget Sangat
- bangir Mancung
- bangkei Bangkai
- bangku Kerusi
- banting Hempas
- bantut Terencat
- banyu Air
- bapak Bapa/Ayah
- baran Marah
- bareng Saing/Sama-sama
- basoh Basuh
- bates Batas
- batir Kawan
- batok Tempurung
- battok Dahi
- bayem Bayam
- bejat Rosak
- belarat Merebak/Marak (api)
- belasak Terbabas
- beling Kaca
- belolok Putik Kelapa
- belonyok Lembik/Becak
- bendeh Kacang Bendi
- bendo Benda
- bendok Lontar/Baling
- bocah Budak
C
- cabang = pang
- bercabang = ngepang
- cabe = lombok
- cabe rawit = lombok rawit
- cabe merah = lombonk abang
- cabik, robek = suwèk
- cabir = suwèk dawa
- cobar-cabir = pating sluwir
- cabul = cabul, rusuh, saru
- cabut = bedhol, bubut
- cacar = cacar
- cacat = cacat
- caci = pisuh, dhamprat
- cacing = cacing
- cacingan = cacingan
- cadangan = sèrep, cadhangan
- cadar = krodhong
- cadas = wadhas
- cadik = katir
- cagak = cagak, saka, pal
- cahaya = cahya, sunar
- becahaya = sumunar, sumorot
- cair, encer = cuwèr, èncèr
- mencair = dadi èncèr
- cairkan dulu = èncèrké dhisik
- cakalang = iwak tongkol
- cakap, pintar = pinter
- bercakap- = omong-omong
- cakar = cakar, cèkèr
- cakep = bagus, nggantng
- cakra = cakra
- cakrawala = cakrawala, langit
- calo, makelar = calo, blantik
- calon = bakal, calon
- mencalonkan = nyalonaké
- cambang = godhèg, cambang
- cambuk = pecut, cemethi
- camilan = camilan, mil-milan
- campa = macan lorèng
- campah = campah, kemba
- campak, buang = sebrat, kiprat
- dicampakkan = disebratké
- sakit campak = lara campak
- campur = campur, amor, awor
- bercampur = nyampur, ngamor
- dicampur = dicampur
- ikut campur = mèlu campur, mélu-mélu
- mencampur = nyampur, ngamor
- campuran = campuran
- campur aduk = campur bawur
- canai, gerinda = grénda
- canag = bendhé
- cancut, cawat = cawet
- canda = guyon, gojèg
- bercanda = geguyon, gojègan
- candi = candhi
- candu = candu, madat
- canggung = kikuk, éwuh
- cangking = nyangking
- cangkir = cangkir, cingkir
- cangklong = cangklong, oncé
- cangkok = cangkok
- mencangkok = nyangkok
- cangkokan = cangkokan
- cangkul = pacul
- dicangkul = dipacul
- mencangkul = macul
- cantelan = canthèlan
- mencantelkan = nyanthèlaké
- cantik = ayu, èlok, èdi pèni
- canting = canthing
- cantol = canthol
- kecantol = kecanthol
- cantrik = cantrik
- tercantum = klebu, kamot
- cap = cap, mèrek
- capai, tercapai = tekan, katekan
- mencapai = tekan, dumugi
- capai, capek = liyu, kesel, sayah
- capak, remeh = sepélé, lirwa
- capil, topi = capil, caping
- capuk, bopeng = burik, bopèng
- cari = golèk, pados
- mencarikan = nggolèkaké
- mencari = nggolèki
- mencari-cari = golèk-golèk
- mencarter = séwa, nyarter
- cat = cèt
- mengecat = ngecèt
- catat = cathet
- catatan = cathetan
- catu = cathu, duman
- catur, sekak = catur, sekak
- catut, mencatut = ngelong
- catut, tang = catut, tang
- cawan = cawan, lèpèk
- cawat = cawet
- cebok, bercebok = cawik, céwok
- cebol = cébol, kunthèt
- cebur, kecebur = njegur, kejegur
- diceburkan = dijeguraké
- menceburkan = njeguraké
- tercebur = kejegur
- cecak = cecak
- mencecap = nyicipi, ngicipi
- berceceran = kècèr, kecècèran
- cecunguk = coro
- cedera, luka = tatu
- cegah = penging, penggak
- cegat = cegat, adhang
- cekatan = trengginas, akas
- cekik = tekak, tekek
- mencekoki = cekok, nyekoki
- cekukan, makan = ceguken
- cekung, pipi = kempot
- cela, caci = paido, cacad, paiben [6]
- mencela = maido, nyacad
- celah-celah = selan, renggangan
- celak mata = celak
- bercelak = nganggo celak
- celaka = cilaka, apes
- kecelakaan = kacilakan
- mencelakakan = nyilakakaké
- celana = kathok, lancingan
- celas-celus = bludhas-bludhus
- celeng = cèlèng
- celengan = cèlèngan
- nyelengi = nyèlèngi
- celup = celup, wedel
- dicelupkan = dicelupaké
- mencelupkan = nyelupaké
- celurit = clurit
- celurut, tikus = tikus clurut, curut
- cemar, kotor = reged
- cemara = cemara
- cemas = was-was, sumelang
- cemberut = mrengut
- cembung = mblendhuk
- cemburu = sujana
- cemerlang = gemebyar
- cemeti = pecut
- mencemooh = écé, ngécé
- cempaka = cempaka
- cempedak = cempedhak
- cemplung = cemplung, jegur
- dicemplungkan = dicemplungaké
- kecemplung = kecemplung
- mencemplungkan = nyemplungaké
- cencang = iris, tugel, kethok
- mencencang = ngiris, nugel
- cendana = cendhana
- cendawan = jamur
- cenderung = ngeboti
- cendol = cèndhol
- tercengang = kamitenggengen
- cengar-cengir = cengar-cengir
- cengeng = gembèng
- cengkeh = cengkèh
- cengkeram = cekethem
- mencengkeram = nyekethem
- cengkerama = geguyon, gegojègan
- cengkerik = jangkrik
- cengkir = cengkir
- centeng = centhèng, mandhor
- cepat = cepet, enggal
- ceper, datar = rata, radin
- menceracau = nglindur
- cerah = padhang, njingglang
- cerai = pegat, pisah
- bercerai = pegatan. pisahan
- diceraikan = dipegat
- ceramah = sesorah
- cerana = wadhah kinang
- cerca, maki = diunèk-unèkaké
- cerdik = pinter, sugih akal
- cerek, teko = cèrèt, téko
- cerewet = crèwèt
- ceria = sumringah
- cerih = ampas, sepah
- cerita = crita, cariyos
- ceriwis = criwis, sugih omong
- cermai = cremé
- cermat = premana, tliti
- cermin = pengilon
- bercermin = ngilo
- ceroboh = grusa-grusu, kasar
- cerobong = crobomg, pipa
- cerutu = srutu
- cespleng = cesplèng, mandi
- cetak = cétak
- encetak = nyétak
- cetek = cethèk, ora jero
- mencibir = ngiwi-iwi, njudhir
- cicak = cecak
- cicil = cicil, angsur
- cicip = incip, icip
- cicit = canggah
- ciduk = cidhuk, nyidhuk
- cikar = cikar, grobak
- cilik, kecil = cilik, alit
- cina = cina, tionghwa
- cimplonhg = dadhu
- cincang = cacah
- mencincang = nyacah
- cincin = ali-ali, sesupé
- cinta = tresna, asmara
- bercintaan = dhemenan
- cipta = cipta
- diciptakan = diciptakaké
- menciptakan = nyiptakaké
- ciri, tanda = ciri, titèn
- citarasa = seléra
- cita-cita = gegayuhan
- cium = sun ambung, aras
- dicium = disun. diambung
- mencium = ngesun, ngambung
- cium-ciuman = ambung-ambungan
- tercium = ngganda
- ciut, menciut = saya cilik, ciut
- coba = coba]], [[jajal\**dicoba = dicoba, dijajal
- cobek = lèmpèr, cowèk
- cocok, pas = cèples, cocok
- mencocokkan = nyocokaké
- cocok, tusuk = sujèn, sunduk
- codot = codhot
- cokelat = sokelat, soklat
- bercokol = lelungguhan
- colek, jawil = jawil,ndulit
- mencolek = njawil, ndulit
- colok, obor = obor, suluh
- colot, mencolot = mencolot, mlumpat
- mencolong = nyolong
- comberan = pecerèn, combèran
- comblang = germa, jomblang
- comot, dekil = reged, gluprut
- mencomot = njupuk
- compang-camping = rowak-rawèk
- condong = dhoyong
- congek = kopoken, budheg
- congkak = kumalungkung
- congkel = cukil, cukit
- mencongkel = nyukil, nyukit
- contoh = conto, tiru, tuladha
- contong = conthong
- copet = copèt, kutil
- copot = coplok, copot
- cor = ngecor = cor, ngecor, ngecur
- corak = gambaran, gagrak
- corat-coret = orèk-orèk
- coret = corèk
- coreng = corèk
- coro. kecoa = coro
- corong = torong, corong
- cuaca = hawa
- cubit = jiwit
- mencubit = njiwit
- cuci = kumbah, girah
- cuci baju = ngumbahi, nggirahi
- cuci beras = mususi
- cuci piring = asah-asah, isah-isah [7]
- cuci kaki = wisuh, wijik, wasuh
- cuci muka = raup, suryan
- cucu = putu, wayah
- bercucu = nduwé putu
- cucuk, paruh = cucuk
- bercucuran = mbrebes mili
- cuil, mencuil = cuwil, nyuwil
- cuka = cokak
- cukai = cukai, pajeg
- cukil = cukil, cungkil
- cukong = cukong, bandar
- cukup = cukup, cekap
- cukur = cungkur, pangkas, paras [8]
- cula = cula, sungu
- culas. licik = urik, srèi
- cuma, hanya = mung, namung
- cuma-cuma = gratis
- cumbu, bercumbu = sembranan, gojègan
- cumi-cumi = cumi-cumi
- cungkil = cukil
- cuplik = cuplik
- curam = njojrog, njuleg
- curang = urik
- curi = colong
- curiga = sujana, jubriya
- dicurigai = dikira, disangka
- mencurigai = nyujanani
- cuti = perlop = prèi, cuti, perlop
D
- dacin = dhacin, timbangan
- dada = dhadha, jaja [9] [10]
- mendadak = dadakan, ujug-ujug
- dadali = alap-alap
- dadar, telur = dadar
- dadu = dhadhu
- tali dadung = dhadhung
- daerah = wewengkon, praja
- daftar = daptar, urutan
- mendaftarkan = ndaptaraké
- terdaftar = kecathet
- dagang = dagang, dodolan
- dagel = dhagel, banyol
- mendagel = ndhagel, mbanyol
- daging = daging
- dagu = janggut, kethekan
- dahaga = ngelak, salit
- dahak = riak
- daham = dhèhèm
- berdaham = ndhèhèm
- dahan = pang
- dahi = badhuk, palarapan
- dahi nonjol = badhuk nonong
- dahsyat = hébat
- dahulu = biyèn, rumiyin
- mendahului = ndhisiki
- pendahuluan = bebuka, wiwitan
- daki, kotoran = bolot, dhangkal
- daki, mendaki = manjat, mènèk
- dakon = dhakon, congklak
- daksina = kidul
- dakwa, tuduh = dakwa, tuduhan
- dalal = makelar, blantik
- dalam = jero, lebet
- dalang = dhalang
- mendalang = ndhalang
- pedalangan = pedhalangan
- dalih = alesan
- dalil = dalil, panuntun
- dam = bendungan, wadhuk
- damai = tentrem
- damar, pelita = damar, obor, suluh
- damba(an) = pengarep-arep
- mendambakan = ngarep-arep
- dampar, terdampar = kandhas, kéntas
- damping = sandhing
- berdampingan = sesandhingan, mèpèt
- mendampingi = njèjèri, ngancani
- damprat, didamprat = dilabrak
- dan = lan, karo, kaliyan
- dana = dana, béa
- danau = tlaga, sendhang, ranu
- dandan = dandan, dandos
- dandang = dandang
- dangkal = cethèk
- dangau, gubuk = gubuk
- dansa = dhangsa
- dapat = olèh, éntuk, bisa, pikantuk, saged
- terdapat = ana
- pendapatan = olèh-olèhan
- kedapatan = ketemu, konangan
- dapur = pawon
- dara, perawan = prawan, kenya
- burung dara = dara
- darah = getih, rah, ludira
- berdarah = getihen
- darat = dharat
- mendarat = ndharat
- dari = saka, awit, saking
- darmawisata = piknik, nglèncèr
- darurat = gawat, kepeksa
- dasa = sepuluh
- dasar = dhasar, landhesan
- dasi = dhasi
- daster = dhaster
- datang = teka, rawuh
- berdatangan = padha teka
- kedatangan = ketekan
- pendatang = wong manca
- datar = rata
- dataran = lemah sing rata
- datuk = sesepuh, pinisepuh
- daun = godhong, ron
- berdaun = thukul godhong
- daun-daunan = godhong-godhongan
- dawat, tinta = mangsi
- dawet, cendol = dhawet, cèndhol
- dayung = dhayung
- berdebar = dheg-dhegan
- debu = bledug, lebu, awu
- berdebu = nglebu
- dedak = dhedhak
- mendedel = dhèdhèl, ndhèdhèl
- degil = bongol
- berdeham = dhèhèm
- dekam = dhekem
- dekan = dhékan
- mendekap = ndhekep, sikep
- dekat = cedhak, caket, celak
- berdekatan = jèjèr
- mendekati = nyedhaki
- dekil = boloten, reged
- dekorasi = rerenggan
- delapan = wolu
- mendelik = mecicil, mentheleng
- delima = dlima
- delman = dhokar, andhong
- demam = adhem panas, mriang
- demi = dhemi
- demikian = mangkono, mangkéné, mangkana, mekaten[11]
- demit = dhemit, sètan
- dempet = rapet, dhémpét
- berdempetan = èmpèt-èmpètan
- dempul = dhempul
- denda = dhendha, ukuman
- dendam = dhendham
- berdendang = nembang, ura-ura
- dendeng = dhèndhèng
- dengan = karo, kaliyan
- dengar = krungu, mireng
- mendengarkan = ngrungokaké
- didengarkan = dirungokaké
- pendengar = pamiyarsa
- dengki = srèu=i, drengki
- dengkul = dhengkul, jengku
- mendengkur = ngorok
- dentum = gleger
- berdenyut = keduten
- depa, sedepa = dhepa, sedhepa
- depak = nyèpak, nendhang
- depan = ngarep, ngajeng
- depot = dhepot, warung cilik
- mendera = sabet, nyabet
- derajat = drajat
- berderai = mbrebes
- deras = deres, santer
- derek = kèrèkan
- menderek = ngrèrèk
- deret = baris, larik
- derita = panandang
- menderita = nandang, sengsara
- penderitaan = kasangsaran
- derma = derma, dana
- dermaga = dermaga
- dermawan = loma
- desa = désa, dhusun
- desah = klesik, lirih
- desak = dhesak, suk
- berdesakan = suk-sukan
- desas-desus = kabar angin
- berdesir = sembribit (angin)
- destar = iket, udheng
- detail = jlimet, njelimet
- detektif = dhétèktif, resèrse
- detergen = dherjèn
- detik, sedetik = dhetik, sedhetik
- dewa = déwa
- dewasa = déwasa
- dewi = déwi
- di, pada = nèng, ing, wonten
- dia = dhèwèké
- dhèwèkné, piyambakipun
- diam = meneng, mèndel
- dian = tèplok, ublik
- berdiang = garang, gegenèn
- diare = mèncrèt
- mendidih = umob
- didik = ajar
- mendidik = ngajari
- pendidikan = pawiyatan'
- diesel = dhisel
- diet = dhiét
- dik, adik = adhi, rayi
- dikau = kowé, panjenengan
- dikir = dikir
- dikit, sedikit = sithik, sekedhik
- diktat = dhiktat
- dikte = dhikté
- mendikte = ndhikté
- dinamit = dhinamit
- dinamo = dhinamo
- dinar = dhinar
- dines = dhines
- dinding = témbok
- dingin = adhem, anyes, asrep
- kedinginan = kadhemen
- dingklik = dhingklik
- dipan = dhipan, ambèn
- diploma = dhiploma, ijazah
- diri = awak, badan, salira
- di sana = ing kana
- di sini = ing kéné
- doa = donga
- dobel = dhobel, rangkep
- dobi = tukang, penatu
- dobol, bolong = bolong, bocor
- dobrak = mbobol, mbedhah
- kue dodol = dhodhol, jenang
- dokar = dhokar, andhong
- dokoh = liontin
- doktrin = dhoktrin
- domba = wedhus gibas
- domino = dhomino, gaplé
- dompet = dhompèt, slepèn
- donat = dhonat
- donatir = dhonatir, panderma
- mendongak = ndhangak
- dongeng = dongèng
- dongkel = dhongkèl
- dongkrak = dhongkrak
- dongkol = mangkel
- donor darah = panyumbang getih
- dorong = surung
- dos, kardos = dhus, kardhus
- dosa = dosa
- dosin = losin
- dot = dhot
- doyan = doyan, dhemen
- doyong = dhoyong, miring
- drama = lakon sedhih
- drum = tambur
- dua = loro, kalih
- dua puluh = rongpuluh, kalih dasa
- dua puluh lima = selawé, selangkung
- dubur = silit, dhubur
- duel, tanding = gelut, tandhing
- duda = dhudha
- duduk = lungguh, lenggah, pinarak
- duga = kira, duga, nyana
- dugal = ndugal
- duha = duha
- duhur = lohor, dhuhur
- duit, uang = dhuwit, arta
- duka cita = susah, sungkawa
- dukuh = dhukuh, désa
- dukun = dhukun
- dukun beranak = dhukun bayi, praji[12]
- mendukung = sokong, bantu
- dul, dahulu = biyèn, dhisik
- dungu = goblok, bodho
- dunia = donya, jagad
- sedunia = sedonya, sejagad
- dupa = menyan, dupa
- pedupan = padupan
- durhaka = duraka
- durat = mutiara
- duri =eri
- berduri = ana eriné
- durian = durèn
- durjana = jahat
- dusta = ngapusi, goroh
- berdusta = ngapusi
- dusun = désa, kampung
- pedusunan = padésan
- duta = dhuta, utusan
- kedutaan = kedhutaan
- berduyun-duyun = gerombol, ndlidir
- duyung, ikan duyung = duyung
E
- ebi = èbi
- eceran = ècèran, kètèngan
- mengecer = ngècèr, ngètèng
- edan, gila = gendheng, édan
- edar = ubeng, ider
- mengedarkan = ngubengaké
- mengedari = ngubengi, ngiteri
- beredar = mubeng, ngalih-ngalih
- peredaran = mubengé
- edisi, terbitan = weton,
- edit, mengedit = mranata
- egrang = ègrang
- eja, mengeja = èja, ngèja
- ejan, mengejan = eden, ngeden
- ejek, mengejek = écé, ngécé
- ekonomis = gemi, ora boros
- ekor = buntut
- eksamen = ujian, pandadaran
- eksem = èksém
- eksperimen = pacoban, jajalan
- ekspedisi = pangiriman barang
- eksposisi = pamèran
- ekspres = cepet, banter
- ekstra = èkstra, tambahan
- ekuator = katulistiwa
- elak, mengelak = éndha, ngéndhani
- elang = wulung, alap-alap
- elok = apik, èdipeni, saé
- elon, ngeloni = mihak, ngéloni
- elus, mengelus = elus, ngelus
- dielus-elus = dielus-elus
- emak, ibu = embok, biyung
- emas, mas = emas, jené, kencana
- embah = simbah, eyang
- embak, mbakyu = mbak, mbakyu
- embel-embel = èmbèl-èmbèl
- ember = èmbèr
- embun = mbun
- emis, pengemis = wong ngemis, kéré
- emong, ngemong = emong, momong
- emosi = émosi, pangrasa
- empal = empal
- empang, kolam = blumbang
- empas, hempas = sebrat, kipat
- dihempaskan = dikipataké
- menghempaskan = ngipataké
- empat = papat, sekawan
- empat belas = patbelas, sekawan welas
- empat puluh = patang puluh, sekawan dasa
- berempat = wong papat
- perempatan = prapatan
- seperempat = seprapat, sapro sekawan
- empedu = peru
- empela = rempela
- empelas = amplas, amril
- emper = èmpèr, tritisan
- emping = emping
- empuk = empuk
- empulur = gabus
- enak = énak, sedhep, eco
- seenaknya = sak énaké
- mengenakkan = ngepénakaké
- keenakan = kesenengen
- enam = enem
- berenam = jumlahé enem
- enam belas = nembelas
- enam puluh = sewidak
- enau = enau
- encer = cuwèr
- encok = éncok, rématik
- endap(an) = enep, enepan
- mengendapkan = menepaké
- endap, mengendap = ndingkik
- engah, terengah = krenggosan
- enggan = wegah, éwuh
- engkau = kowé, penjenengan
- engkol = éngkol
- engkong = embah, éyang
- engsel = èngsèl
- enom = enom, anom
- entah = embuh, duka
- entar, sebentar = mengko, mangké
- entas, mengentas = ngentas
- enteng = ènthèng, rèmèh
- enyah = lunga, minggat
- mengenyahkan = nundhung, nggusah
- eram = angrem
- mengerami = ngangremi
- erang, mengerami = ngangremi
- mengerang = sambat, ngirih
- erat, ketat = kenceng
- ereksi = ngaceng
- eret, seret = gèrèt
- ercis = kacang kapri
- eru = cemara
- es = ès
- esa, tunggal = èsa, tunggal
- esah, sah = sah, absah
- esok = sésuk, mbénjing
- keesokannya = ésuké
- etika = subasita
- eyel, mengeyel = ngèyèl
F
- faedah = guna, piguna
- faham = faham, paham
- fajar = bang-bang wétan
- fakir muskin = fakir-miskin
- fakta = fakta, kanyatan,kasunyatan
- faktur = paktur
- fakultas = fakultas
- famili = pamili, Keluargo,sedulur,sedherek
- fana = ora langgeng
- fanatik = panatik
- faraj, farji = parji, gawuk, turuk
- farak = béda, séjé, Bènten
- fardu, wajib = wajib, kudu, Kedah
- farmasi = farmasi
- fasih = fasih, apal
- fasilitas = kalonggaran
- fatihah = patèkah
- fatwa = patwa, naséhat
- feodal = pèodal
- fertil = subur
- film = filem, pèlem
- filsafat = palsapah
- filter = saringan
- finis = finis, pungkasan
- firasat = firasat, glagat
- firdaus = suwarga, firdaus
- firman = firman, sabda
- fisik = wadhag, jasmani
- fitnah = pitenah, Cidra
- formal = resmi, formal
- formulir = formulir, blangko
- foto = potrèt
- foya-foya = royal
- frustasi = kuciwa
- fulus = dhuwit, Arta
- fungsi = kalungguhan
- berfungsi = migunani
G
H
- habis = entèk, telas
- dihabiskan = dientèkaké
- menghabisi = mungkasi
- menghabiskan = ngrampungaké
- penghabisan = pungkasan
- kehabisan = kentèkan
- hablur = jendhelan
- hadang = adhang, cegat
- menghadang = ngadhang, nyegat
- hadap = adhep
- menghadap = ngadhep
- menghadapi = ngadhepi
- dihadapkan = diadhepaké
- berhadapan = arep =arepan
- terhadap = marang
- hadiah = hadhiah, ganjaran
- berhadiah = ana hadhiahé
- hadir = ana, teka, wonten
- hadirin = para rawuh
- menghadiri = nekani, ngrawuhi
- hafal = apal
- menghafalkan = ngapalaké
- hafalan = apalan
- hai = hé, é
- haid = haid
- hajar, dihajar = digebug
- hajat = kajat, niyat
- berhajat = duwé kajat
- hajatan = kajatan
- hajat besar = ngising, bobotan
- hajat kecil = nguyuh, tetoyan
- haji = kaji
- hak, wewenang = hak
- hak sepatu = tungkak sepatu
- hakikat = hakèkat
- hakiki = bener, sabeneré
- hakim = hakim
- menghakimi = mutusi prakara
- hal = hal, bab, prakara
- halal = halal, kalal, sah
- menghalalkan = ngalalaké
- halaman, rumah = latar, pekarangan
- halaman, buku = kaca (buku)
- halang = alang
- menghalangi = ngalangi
- halangan = alangan
- terhalang = kepalang, kalingan
- Penghalang = aling-aling
- halau = gusah
- halilintar = kilat, thathit
- halimun = kabut, pedhut
- halte = halte
- haluan = ancas, tujuan
- sehaluan = setujuan, seancas
- halus = alus
- hama = ama
- hendak = badhe
- hujan = jawah
- hari = dina, dinten
- hidup = urip, sugeng
I
- ia, iya = iya, inggih, injih
- mengiakan = ngiyani, mbeneraké
- ia, dia = dhèwèké
- ialah = iya kuwi, yaiku, yakuwi
- iba = mesakaké
- beriba-iba = nrenyuhaké
- ibadat = ibadah
- beribadat = ngibadah
- ibarat = umpama
- mengibaratkan = ngibarataké
- iblis = dhemit, sétan
- ibu = ibu, biyung ,emak
- identik = podo,
- ikal = brintik
- ikan = iwak
- iklan = pariworo
- ikut = melu
- ingat = eling
- ingin = pingin
- ini = iki
- injak = idek, pidek
- intip = injen, nginjen
- isap = sedot, nyedot
- istirahat = ngaso, laut
- itik = bebek
- itu = iku, kuwi
J
- jabal, menjabal = ngrampas, mbégal
- jabang bayi = jabang bayi
- jabar, menjabarkan = nerangaké
- jabat, menjabat = nyekel gawéan, mengku jabatan
- jabatan = jabatan
- jabat tangan = salaman
- jadah = jadah
- jadi = dadi, dados
- jadi-jadian = gawéan
- kejadian = kedadéan
- menjadikan = ndadèaké
- menjadi-jadi = saya ndadi
- terjadi = dumadi
- jalan = dalan, margi
- jam = tabuh
- jadul = kuno, lawas
- jajan = jajan
- jajanan = tetedhan
- membeli jajanan = njajan, tuku jajan, tumbas tetedhan
- jari = driji
- jahit = dondom
- jauh = adoh, tebih
- jenaka = lucu , jenaka
- jarum = dom
K
M
- maaf = sepura
- main = dolan
- mainan = dolanan
- makan = maem, mangan, mbadok, nedha, dahar
- malam = wengi, dalu
- mandi = adus, siram
- mangga = poh
- manusia = menungsa
- marah = nesu, ngamuk
- masam = kecut, asem
- masih = teksih
- masuk = mlebu, mlebet
- mati = sèda, tilar dunya, mangkat
- mayat = mayit, layon
- mengikuti = melu, tumut, ndèrek
- memberi = wèwèhi, wènèhi, nyukani, maringi, nyaosi
- mencicipi = ngicipi, ngedhapi
- menderita = susah
- menginap = nginep, nyipeng, nyare
- menurutmu = rumangsamu
- minum = ngombe, nginum, ngunjuk
- monyet = kethèk
- muda = enom
O
P
R
S
- saat = nalika
- sama = podo
- sampai = tekan,dugi, dumugi
- saudara = sedulur, sedherek, sakadang
- saya = aku kula, dalem
- sekarang = saiki
- sembuh = saras
- semua =sedaya, sedanten
- selamat = rahajeng, sugeng
- sewaktu = sawanci
- siang = awan(ngoko), siang(krama inggil)
- siapa =sinten
- standar = paugeran
- sudah = sampun
- suka = tresna, seneng, remen
- supaya = amrih, supados
- surat = layang,
- sangat sangat benar = jan bener tenan
Lihat pula
Referensi
- ↑ Bausastra Jawa Balai bahasa Yogyakarta
- ↑ Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito
- ↑ Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Bausatra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito
- ↑ Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
- ↑ Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
Pranala luar
- Kamus bahasa Indonesia-Jawa
- Leksikon bahasa Jawa di Sastra.org
- Bausastra Jawa oleh W.J.S. Poerwadarminta